หากแมวนั่งนิ่วคิ้วขมวด เพราะท้องผูก ฟังทางนี้

หากแมวนั่งนิ่วคิ้วขมวด เพราะท้องผูก ฟังทางนี้  (Cat magazine)
เรื่อง : สพ.ญ.พิไลพร กรองแก้ว

           พุธโธ...พุธดัง กะละมังลอยน้ำ ใครไม่เชื่อก็ต้องเชื่อแล้วล่ะว่ากรุงเทพฯ น้ำท่วมอย่างหนัก เขาว่ากันว่าหนักที่สุดในรอบ 50 ปีกันเลยทีเดียว วิถีการดำรงชีวิตจึงต้องเปลี่ยนไป เดินลุยน้ำสูง ๆ ที่ไหนจะต้องมีกะละมังลอยน้ำติดตัวไปด้วยฉันนั้น เพื่อเอาไว้บรรทุกสิ่งของที่ต้องการ โดยเฉพาะถุงยังชีพบ้าน
ใครเลี้ยงสัตว์ อย่างเช่น สุนัข แมว นก หนู ปลา หากย้ายด้วยกันไม่ทันก็ปล่อยทิ้งกันไปตามยถากรรม หากใครไหวตัวทันและสะดวก จะพาอพยพกันทั้งหมดได้ครบทั้งครอบครัว อย่างเจ้าของแมวท่านหนึ่ง พาแมวและครอบครัวลี้ภัยน้ำท่วมมาเช่าบ้านไกลถึงเชียงใหม่ อยู่ไปก็สบายกาย แต่อยู่ไปสักพักจึงเกิดปัญหาขึ้นกับแมวสุดโปรดของเขาเสียแล้วสิ

           "คุณหมอคะ มันดูหงอยๆ ค่ะ ตั้งแต่ย้ายบ้านหนีน้ำท่วมมาไม่ค่อยเล่น กินน้อยลง ชอบไปนั่งนิ่งๆ เก็บตัวหมกในกระบะทรายอยู่บ่อย ๆ เจ้าเหมียวเป็นอะไรหรือคะ"

           เมื่อท่านถามมาหมอจึงต้องถามกลับไปเสียหลายคำถาม พันธุ์ เพศ อายุ ประวัติวัคซีน อาหารที่กิน การขับถ่ายในแต่ละวัน คุยกันไปคุยกันมา เลยเถิดไปถึงเรื่องน้ำท่วม

           "ที่บ้านหนูท่วมเท่าคอเลยแหละ (ดีที่บ้านเดิมหมอยังแค่หัวไหล่) หนล่ะเครียดเลย ต้องรีบหาที่ลี้ภัย พาพ่อแม่และแมวมาปักหลักลงที่เชียงใหม่หอบของสัมภาระกันมาพะรุงพะรัง นู่น นี่ นั่น หนูล่ะปวดหัว ต้องเหนื่อยอีกนะคะเพราะตัวเองต้องทำงานจึงต้องขึ้นๆ ลงๆ เชียงใหม่-กรุงเทพฯ กลับมาคราวนี้มาเจอเจ้าเหมียวไม่สบายพอดีเลยค่ะ"

           ดังนั้นหมอจึงขอสรุปคำตอบที่หมอถามเกี่ยวกับเจ้าเหมียวดังนี้ เป็นแมวพันธุ์ไทยผสม ลายสามสี เพศเมีย อายุ 5 ปี ทำหมันแล้วไม่เคยมีลูกมาก่อน ฉีดวัคซีนรวมแมวและพิษสุนัขบ้าทุกปี ไม่เคยไปยุ่งไปทะเลาะวอแวกับแมวตัวไหนมาก่อน ไม่เคยเจ็บป่วยหรือประสบอุบัติเหตุร้ายแรงมาก่อน ให้อยู่แต่ในบ้าน กินนอนจนอ้วนพุงพลุ้ย อาหารให้กินเหมือนเดิม อืม...เป็นแมวที่มีชีวิตเรียบง่าย แต่คราวนี้คำตอบที่ผิดปกติของเจ้าเหมียวก็คือ"แมวยังไม่ยอมอีให้เห็นเลยค่ะ ตั้งแต่ย้ายบ้านมา 1 สัปดาห์ เท่าที่สังเกตได้ มีแต่กองฉี่ในกระบะทรายค่ะ"

           การตรวจวินิจฉัยเพิ่มเติมที่หมอต้องทำต่อมาก็คือ การจับตรวจด้วยมือ โดยการคลำ หมอคลำไปที่ส่วนท้องจึงพบว่า ลำไส้ใหญ่ของเจ้าเหมียวมีก้อนอุจจาระแข็งโป๊กทอดยาวเป็นลำอยู่ข้างในเยอะกว่าปกติ นั่นล่ะ คำตอบก็คือ แมวตัวนี้มีอาการท้องผูกนั่นเอง หากทำการ X-ray จะเห็นได้อย่างละเอียดมากขึ้น จะเห็นก้อนอุจจาระเป็นสีขาวๆ เทาๆ บนฟิล์ม X-ray ต่อมาจึงมีคำถามว่า "แมวของหนูท้องผูกได้อย่างไรล่ะคะ?"

           สาเหตุของอาการท้องผูกนั้นเกิดได้หลายสาเหตุ เช่น ความเครียด อาหาร ขาหลังหัก สะโพกหัก ข้อกระดูกสะโพกห่าง กระดูกสะบ้า หัวเข่าเคลื่อน ลำไส้กลืนกัน ลำไส้อุดตันจากสิ่งแปลกปลอมและก้อนขน (hair ball) หรืออุดตันจากเนื้องอก (Neoplasia) เราจึงต้องสอบถามจากประวัติและอาการ การตรวจร่างกาย การตรวจเลือด และการ X-ray เพื่อให้ได้รู้ถึงสาเหตุและระดับความรุนแรงว่าเป็นท้องผูกแบบเรื้อรังหรือแบบไม่เรื้อรังเพิ่งเป็น แนวที่ท้องผูกแบบเรื้อรังจะมีลำไส้ใหญ่ขยายขนาดใหญ่กว่าปกติ (Megacolon) โดยมีเส้นผ่าศูนย์กลางเป็น 2 เท่าของเส้นผ่าศูนย์กลางกระดูกหลัง L7 เนื่องจากอุจจาระสะสมกันเป็นก้อนใหญ่มากๆ แมวจึงแสดงอาการท้องผูก ถ่ายไม่ออก นั่งนิ่วคิ้วขมวดอยู่ในกระบะทรายบ่อย ๆ บางตัวนั่งเบ่งอุจจาระจนถึงกับอาเจียนเลยก็มี ฉะนั้นอย่าปล่อยให้เป็นนาน ต้องรีบรักษา

           การรักษาจะรักษาตามสาเหตุที่เป็น เช่น หากกระดูกหักให้รักษากระดูก ทำกายภาพ ทานยาลดปวดไปตามอาการ หากเกิดก้อนขนอุดตัน หรือเนื้องอกอุดตันต้องผ่าตัดเอาก้อนขนหรือเนื้องอกนั้นๆ ออก หากลำไส้กลืนกันต้องผ่าตัดแก้ไขตัดต่อลำไส้ใหญ่ปกติเหมือนเดิม หากเกิดจากอาหารก็ต้องลองเปลี่ยนอาหารที่เจ้าเหมียวกินแล้วท้องไม่ผูก แต่หลักๆ อาหารนั้นจะต้องเป็นอาหารที่มีเยื่อใย เพราะจะทำให้อาหารนิ่มมีกากมากขึ้น แต่แมวที่เป็น Megacolon การให้อาหารที่มีเยื่อใยสูง จะทำให้ลำไส้ใหญ่มากขึ้น ไม่เป็นผลดี และที่สำคัญต้องมีน้ำตั้งวางไว้ให้แมวกินได้ตลอด โดยเราต้องคอยหมั่นสังเกตการขับถ่ายของเจ้าเหมียวไม่ปล่อยละเลย

           การรักษาเฉพาะหน้าเมื่อเรามาเจอแมวท้องผูก คือการสวนทวาร (Enema) ให้อุจจาระออกมา แมวตัวใดดิ้นไม่อยู่นิ่ง จะต้องทำการวางยาซึม หรือยาสลบก่อนทำการสวนทวารทำได้โดยการสวนเอาน้ำอุ่นเข้าไปทางก้น ด้วยปริมาณน้ำอุ่น 15-20 ml/kg เราอาจใช้ยาหล่อลื่น เช่น แท่งพาราฟิน คล้ายเทียนสีขาวๆ เข้าทางรูก้นสักพัก จะทำให้อุจจาระออกได้ดีขึ้น

           การรักษาทางยาเราต้องให้กินยา เช่น ยาทำให้อุจจาระนิ่ม (stoolsofteners) เป็นแลคตูโลส (lactulose) ลักษณะเป็นยาน้ำสีน้ำตาลป้อนให้แมว 0.5-1 ml/kg กินวันละสองถึงสามครั้งหลังอาหาร นอกจากนี้ หากรักษาทางยาและการเปลี่ยนอาหารไม่ได้ผล เราอาจต้องรักษาโดยการผ่าตัดศัลยกรรมตกแต่งลำไส้ใหญ่ (Subtotal Colectomy) ในกรณีที่ลำไส้เป็น Megacolon ลำไส้ใหญ่มาก ๆ จนเกินเยียวยา

           กลับมาที่แมวตัวนี้ หมอสรุปได้ว่าแมวท้องผูกจากความเครียด เครียดจากการถูกจับเดินทางย้ายบ้านอย่างกะทันหัน สถานที่อยู่เปลี่ยนไปกินน้ำและอาหารน้อยลง หมอจึงรักษาโดยการสวนทวารไปหนึ่งครั้งจ่ายยา lactulose ทำให้อุจจาระนิ่ม เจลอาหารป้องกันก้อนขน และวิตามินรวมคลายเครียดไปให้แมวกินด้วย

           เจ้าเหมียวตัวนี้คงเศร้าใจข้างในลึก ๆ อาจอยากจะบอกกับเจ้าของว่า "ที่นั่งนิ่วคิ้วขมวดเครียดจนท้องผูกอยู่เนี่ย เพราะคิดถึงบ้าน เดี๋ยวคงต้องทำใจสักระยะ ปรับตัวได้ก็คงกลับมาร่าเริงเหมือนเดิม ถ้าจะให้ดีขอให้น้ำลดลงเร็วๆ ทีเถิด จะได้กลับบ้าน ไม่เครียด"

           เจ้าของอย่าปล่อยให้แมวนั่งทำใจจนท้องผูกนานๆ นะจ๊ะ เดี๋ยวเจ้าเหมียวจะท้องผูกแบบเรื้อรัง จนเป็น Megacolon รักษาหายได้ยาก อาจต้องถึงกับผ่าตัดได้เอานะ ถึงแม้น้ำหายท่วม แต่เจ้าเหมียวนี่สิต้องซอกซ้ำใจ และกายกันเลยทีเดียว น้ำท่วม...เครียด...ท้องผูก...